مطالعه تنوع پاتوتایپ‌ها و عوامل بیماری‌زایی قارچ Puccinia striiformis West. f.sp. tritici عامل بیماری زنگ زرد گندم در ایران

سابقه و هدف: بیماری زنگ زرد گندم از بیماری‌های مهم گندم است که بر حسب شرایط آب و هوایی و در طی سال‌های مختلف جمعیت‌های آن دارای تنوع پاتوتایپی زیادی می‌باشد. هدف از این پژوهش، تعیین پاتوتایپ‌های قارچ عامل بیماری در مناطق مختلف آب و هوایی ایران و بررسی تغییرات پاتوتایپ‌ها در طی دو سال متوالی می‌باشد. مواد و روش‌ها: در بهار سال‌های 1387 و 1388، تعداد 29 جدایه زنگ زرد بر اساس پراکندگی و شرایط آب و هوایی از برگ‌های آلوده گندم از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری گردید. پس از تکثیر یوریدینیوسپورها در شرایط گل‌خانه‌ای و روی رقم حساس بولانی، جدایه‌ها روی 29 رقم افتراقی مایه‌زنی شدند و بر حسب واکنش ارقام افتراقی پاتوتایپ، توان بیماری‌زایی و عوامل بیماری‌زایی هر جدایه تعیین گردیدند. یافته‌ها: از مجموع 29 جدایه جمع‌آوری شده زنگ زرد گندم، 19 پاتوتایپ شناسایی و در برخی از مناطق پاتوتایپ‌های مشابه 6E2A+، 6E6A+،6E130A+  و6E150A+  تعیین گردیدند. در سال 1387، جدایه اهوازII و جدایه قراخیل به ترتیب با داشتن فاکتوربیماری‌زایی برای 12 و 5 ژن مقاومت به بیماری زنگ زرد گندم به عنوان جدایه‌های با بالاترین و پایین‌ترین توان بیماری‌زایی شناسایی شدند. در سال 1388، بالاترین توان بیماری‌زایی مربوط به جدایه طرقII با داشتن فاکتور بیماری‌زایی برای 10 ژن مقاومت و جدایه‌های مربوط به بروجرد و بایع‌کلاII با داشتن فاکتور بیماری‌زایی برای 4 ژن مقاومت به عنوان جدایه‌هایی با پایین‌ترین توان بیماری‌زایی شناخته شدند. نتیجه‌گیری: با توجه به عدم وجود فاکتور‌های بیماری‌زایی برای ژن‌های مقاومت Yr1، Yr3، Yr4 و Yr10 در برنامه‌های اصلاحی گندم می‌توان از این ژن‌ها در تمام مناطق ایران استفاده نمود.